Het Soesterveen is een heel bijzonder natuurgebied aan de zuidwestrand van Soest. Het enige overgebleven stukje hoogveen in de provincie Utrecht. Het beschermde gebied heeft een oppervlakte van vier hectare.
Door verdroging in de regio verdwijnt dit oerlandschap langzaam. Natuurmonumenten wil door kwel- en regenwater langer in het gebied vast te houden het Soesterveen natter maken om zo wederom groei van levend hoogveen mogelijk te maken.
Voor het slagen van deze missie is het noodzakelijk om het gebied zo robuust mogelijk te maken en te zorgen voor een goede overgang naar het omliggende landschap.
Wat is een hoogveen?
Een hoogveen is een landschap dat gevormd wordt door planten die leven van regenwater. Door de sponswerking ligt het waterpeil in het veen hoger dan het lokale grond- of oppervlaktewater en kan het veen boven het omliggende landschap uit groeien.
Een intact hoogveenlandschap is opgebouwd uit verschillende onderdelen: één of meer zure hoogveenkernen, hoogveenranden en een lagg (overgangszone) naar het omringend landschap.
De beschikbaarheid van water, voedingsstoffen en mineralen varieert sterk tussen de voedselarme en zure hoogveenkern en de voedselrijkere, meer gebufferde overgang (lagg) naar de omgeving. Deze verschillen (gradiënten) bepalen het voorkomen en de verspreiding van planten- en diersoorten in hoogvenen.
Herstel en behoud van een compleet hoogveenlandschap met deze gradiënten is daarom essentieel voor de biodiversiteit van hoogvenen.
Waarom hoogveen herstel?
Landschapsbehoud
Venen bedekten vroeger een groot deel van Nederland. Een groot deel van deze veenlandschappen bestonden uit hoogveen. Van dit voor Nederland karakteristieke landschap is vrijwel niets meer over door turfwinning en ontginning.
Het Soesterveen is een essentieel onderdeel van het Soester landschap. Het past samen met de Soesterduinen, de Soester Eng en het weidegebied met de rivier de Eem in één landschappelijk systeem.
Het water dat inzijgt op de hoger gelegen delen zoals de Soester Eng komt als kwel omhoog in het lager gelegen Soesterveen. Hierdoor ontstaan de voedselarme, natte omstandigheden waardoor het hoogveen duizenden jaren kon groeien. Door de groei van Soest is deze samenhang steeds minder herkenbaar.
Het herstellen van het Soesterveen draagt bij aan de beleefbaarheid van het landschap. Vanaf het fietspad Boerenstreek is op dit moment het natte open landschap aan beide zijden te beleven. Je bent als het ware midden in het veenlandschap. De voorgenomen woningbouw doet dit effect teniet.
Biodiversiteit
Door de lage concentraties van voedingsstoffen in neerslagwater zijn hoogvenen van nature extreem voedselarm. Het aantal dieren- en plantensoorten dat onder deze extreme omstandigheden kan leven, is relatief klein. Verschillende soorten zijn hiertegen echter bestand en komen buiten de hoogvenen niet of nauwelijks voor.
Diverse zeldzame of bedreigde diersoorten komen in Nederland alleen voor in hoogvenen en heides, zoals de Adder, Levendbarende hagedis, Veenmier en Turfloopkever. De Hoogveenglanslibel groeit als larve op in wateren met een dichte veenmosbegroeiing, waar weinig andere diersoorten leven.
Verschillende soorten zijn sterk gebonden aan de overgangen (gradiënten) van de hoogveenkern naar de andere onderdelen van het hoogveenlandschap: bijvoorbeeld de vlindersoorten Veenbesblauwtje, Veenbesparelmoervlinder en Veenhooibeestje. Zij komen vooral aan de randen van hoogvenen en in overgangsvenen voor.
Vermoedelijk is juist in die overgangszone de voedingswaarde van de waardplanten geschikt voor de ontwikkeling van de rupsen. Niet alleen de faunarijkdom is in de randzones vaak hoog. Ook wat betreft de flora vinden we hier soorten die juist deze overgangszones met een iets hogere mineralenrijkdom opzoeken.
Waterbuffer
Door hoogveenherstel kunnen we regenwater opslaan. Dan stroomt het minder snel onze beken en rivieren in. Soms kunnen hoogvenen zelfs bijdragen aan de watervoorziening ten behoeve van functies in het omliggende gebied.
Tenminste zolang het ‘oogsten’ van het water geen gevolgen heeft voor de waterbalans van het gebied. Het grootste deel van het neerslagoverschot uit hoogvenen komt als oppervlaktewater beschikbaar.
Opslag van broeikasgassen
Hoogvenen hebben een bijzondere functie in de opslag van CO2 (koolstofdioxide), een van de belangrijkste broeikasgassen. Hoogvenen slaan CO2 op in de planten die er groeien en in het veen dat door de planten gevormd wordt. Voorwaarde voor veenvorming en dus koolstofopslag is dat het veen het hele jaar goed nat blijft.
En deze gebieden geven er nog eens prachtige natuurgebieden voor terug!
Ontwatering van veenbodems (voor turfwinning of voor gebruik als landbouwgrond of voor bewoning) zorgt voor afbraak van het veen. Daarmee komt het vastgelegde CO2 weer in de atmosfeer. Door de waterhuishouding in veengebieden te herstellen, komen er minder broeikasgassen vrij en kan weer CO2 vastgelegd worden.
Natuurherstel in hoogvenen draagt daarmee bij aan oplossingen voor het klimaatprobleem.
bronnen:
